Konu: Nezaket

Nezaket, insanın en kâmil hali. İyiden, güzelden, estetikten ve de dahasından devşirilen kutlu meleke. Duyguda hassasiyet, düşüncede incelik, davranışta sağlamlık. Düzgün karakterin işareti, en çetin hallerde bile sarsılmayan disiplinli bir hayatın neticesi. Dualiteden soyutlanmış bir portrenin en mümeyyiz hasleti. En sert fırtınalarda bile meltem sunabilme kabiliyeti. Ölçü elzem. Derunilik şart. Şartsız tavır kaçınılmaz. Beklentisiz bir sunuştur sizden beklenilen.

Nezaket, dostluğu perçinleyen haslet. Düşmanlığa karşı ise aşılmaz bir sed. Tavır ve davranışlardaki dosdoğru hal. Niyet ve eylem arasındaki nazik bağ. Adab-ı muaşeret sofrasının vazgeçilmezi.

Latif ile yakinen ilintili. Zarafet mevkiinin mebdei. Cennet onun müntehası. Kendine hâkim olmak öncelikli şart nezaket otağında. Kendini kontrol etmeden fevri muamele kaçınılmaz. Duruma, şarta ve de bireye karşı tavır değildir kesinlikle nezaket. Bütün bir insanlığı ve hatta mahlûkatı kucaklayan, o gönül fethinin iksirli anahtarı. Davranışlarda itidaldir nezaket. Oturuş-kalkış, sükunet-haykırış, bakış-göz kaçırış cümlesindeki ölçü nezaket besili olunca kabule şayan.

Duada kısık ses, Hak katında makbul. Kapı önündeki duruş halk katında takdire şayan. Verirken incitmeme, alırken kabalaşmama bir manada nezaket. İyi görüp, iyi düşünme eksenli bir anlayış. Kendi özüne olan yolculuk. Batıla kapalı kalma, özüne pervaz edip uçma anlayışı.

Fazilet gömleğinin nakışı. Şümullü analizin akabinde sepetimizde kalanların hepsi. Güldeki zarafet, kirazdaki tat, kabaktaki ebat, inekteki uysallık, kedideki kıvraklık, dişimizin sertliği, gözümüzün yumuşaklığı, ağaçların şemaili, yağmurun şiddeti, dolunun büyüklüğü, fırtınanın melteme dönüşü ve dahası kainat cümbüşündeki hassas dengelerin hepsi Hakiki Nazik (celle celâluhu) olandan.

Centilmenlik nezakette matfi. Asalet ondan nasipli. Asliyet onun menbaı. Yumuşak huyluluk nezaket edalı.

Sosyal yapıyı canlı tutmak için lazım olan harç yine nezaket. Düşmanı dost kılmak biraz buna bağlı, en azından zehrini almak manasında. Firavuna meydan okuyacak olan Musa (aleyhisselam) dahi aynı ölçü ile hasmına yollandı. 'Ona yumuşak davran ola ki iman eder' tenbihi ile uğurlandı.

Nezaket rahmet-i ilahi. O'nun (celle celâluhu) fazlının bir simgesi. 'Allah'ın rahmeti sayesinde sen onlara karşı yumuşak davrandın'. (Al-i İmran 159). Sahibine methiye düzülmesine sebep bir keyfiyet hali. Üstünlük nişanesi. 'Şüphesiz İbrahim (aleyhisselam), çok içli, yumuşak huylu bir kişiydi' (Tevbe 114). Bir yönüyle o hikmet hamuruyla mayalı bir fıtrat hali. Nebilere, rasullere, sıddıklara ait bir nişane olan hikmet mayasının esamesi. Hazreti Yahya (aleyhisselam) ile açığa çıkacak olan gizemli şifre. '(Yahya dünyaya gelip büyüyünce onu peygamber yaptık ve kendisine) "Ey Yahya kitaba sımsıkı sarıl" dedik. Biz ona daha çocuk iken hikmet ve katımızdan kalb yumuşaklığı ve ruh temizliği vermiştik. O, Allah'tan sakınan, anne babasına iyi davranan bir kimse idi'. (Meryem 14). Nezakette ilk merhale Hakka (celle celâluhu) karşı takınılan tavırdır öyleyse. Aksi hal riyakar kılar insanı. Yükselme bir yana, aşağılardan aşağıya düşme riski var işin içinde bir de.

Nezaket görmek isteyenin sergilemesi lazım olan hal yine nezaket. Gülene gülerler, kızana kızarlar, kaş çatana da kaşlar çatılır. Fıtri hal. Muhatabına göre takınılan tavır. Kitab-ı Kebir'de de aynı şifre 'İstediler ki, yumuşak davranasın, böylece onlar da yumuşak davransınlar.' (Kalem 9).

Her şeyden öte bu Rabbe ait bir muamele. Onun (celle celâluhu) ahlakı. İlahi öğreti. Ötelerden gelen bir esintinin getirisi. Esenlik diyarının üfül coğrafyasında neşet eden meltemin ta kendisi. 'Allah, çok bağışlayan ve çok yumuşak davranandır.' (Maide 101).

Nezaket bir anlık süreç değildir katiyen. O bir tabii atmosfer. İklimi hep esenlik olan. Hangi merhaleden geçerse geçsin kıvamını yitirmeyecek olan. Uzun ve yorucu bir sürecin akabinde Mekke'nin fethinde müslümanların can düşmanı Mekke ahalisinin, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)'in ne beklediklerini sorması üzerine, "Sen kerim bir kardeşsin, kardeş oğlusun" itiraflarının altında yatan ondan tereddütsüz bekledikleri afv ve merhamet zerafeti değil miydi! Yani nebevi öğreti. Peygamberlik keyfiyeti.

Mü'mine eziyet etmeme, yolardaki ezayı temizleme, amaçsızca gelişi güzel ulu orta yerlerde eğleşip insanları rahatsız etmeme, selama selam ile mukabele, iyiliği emretme, kötülükten ise sakındırma, her hali hayra yorma, su-i zanna kapılmama, hiç kimseyi tahkir etmeme, hastaları ziyaret etme, cenazeleri teşyi etme, davete icabet etme, hapşırırken hamdetme, bir mecliste oturanın yerini işgal etmeme, yanına mecliste biri geldiğinde yer gösterme, herkese selam ile mukabele etme, silahının varsa ucunu dahi muhabbet esnasında kapalı tutma, bir insanın varsa kusurunu bağışlama, üzüntüsüne sıkıntısına merhamet etme, ayıbını örtme, sürçmelerini azaltma, mazeretini kabul etme, gıybetini yapmama, dostluğu muhafaza, sevgiye mukabele etme, hediyeyi kabul etme, ikramlara teşekkür etme, ihtiyaçları giderme, güzel söz söyleme, zalim olsun mazlum olsun eyvah diyen herkese yardım etme, ve belki de en uç noktada nezaket ölçüsü ise kendin için istediğin hayrı başkası için de isteyebilme, kendin için şer bulduğunu başkası için de şer bilme... İşte bunların cümlesi hep nezaket turfandaları...

Tefekkürde saflık ve arılık şart. Kompleksten ırak olmak kaçınılmaz. Beşeri ilişkilerdeki bütüncül bir tavır ortaya koyabilme ahlakı elzem nezaket bağında. Hisse mağlup olmama olmazsa olmaz kaide...
Birol Topuz

öncelikle belirteyim, teşekkürü "nezaketen" etmiyorum
güzel bir yazı, insanlarda ki büyük eksiklik...
bu güzel yazıyı paylaştığınız için teşekkürler

Nezaket, dostluğu perçinleyen haslet.
Düşmanlığa karşı ise aşılmaz bir sed.
Tavır ve davranışlardaki dosdoğru hal.
Niyet ve eylem arasındaki nazik bağ.
Adab-ı muaşeret sofrasının vazgeçilmezi.

Maşaallah
Ne güzel miş ,
Ne”zaket”....