Konu: İman Nedir ?

Selamunaleyküm

İki imamızın ifadeleri İman hakkındaki hükümleri temelde birliğini götermekle birlikte uygulamada nuans farklılıkları var gibi…

İmam-ı rabbani Ra. İmanı muhkem ve sabit bir maya tarzında ifade ediyor..Amale dayalı parlaklık ve kusufundan bahisle meseleyi izah ediyor…Ve parlaklıkla imanın cilasından imanın görünen tezahüründen bahs ediliyor…

İmam-ı Azam Efendimiz ise; . “İmanın çok olması, inanılacak şeylerin çoğalması demektir.”
Bizim ifade ettiğimiz”delail zuhur ettikçe iman ziyadeleşir”ifadesi buraya bakıyor…Bu meseledeki artma işini İmamımız”Ashab-ı Kiramla ve Resul-i Ekrem efendimizle sınırlayarak noktalamıştır…Ve İmanda eşitlik ve amalde farklılık olarak tefrik etmiştir…

İmanın artması kalpte Nur’un artması demekle aynı İmam-ı rabbani R.A ile örtüşen ifadede bağlamış…Bunlar sizin o esrlerden kaynakla nakl ettiğiniz meseleler…

İmanda olan mertebeler muhakkak olduğuna nazaran…İman temelde iki şubeye ayrılarak ifade edilmektedir…

Taklidi İman Ve Tahkiki iman…Bunların aynı olması mümküm değildir…İman lafzında veya mayasında birdirler…Fakat meratipde hükümleri çok ayrıdır…

Mesela biri şu sorguyla;gabya olan iman ile bu alemi Allah Yarattı demesi kafidir.Ve delildirki O insanın İmanı vardır…

Diğeri;Her şey üzerinde Allah’ın isim ve sıfatlarını görerek ve icraata şahit olarak bir tasavvur bir tahayyüle bağlı olmayarak bizzat mührü görerek getirdiği tevhiddirki bu tahkiki yani hakiki iman olarak ifade edilmektedir…

Ve Ömür ve ilim bu İmanın yukardaki ifadelerle cilalanması denilmesi ile artması arasında sadece ifade farklılığı fakat maksad aynılığı vardır…


Yine İmam-ı Azam efendimiz bu artma ve azalmanın olduğunu ifade ederek yukarıdada söylendiği gibi Resul-u Ekrem efendimizle hitama erdirmiş…

Bu meseleye bakışımızı ayarlayan ;

Fetret Asr-ı ve Ahir zaman arasındaki benzerliktir…Peygamber efendimize A.S.M ve Ashabına ait gösterilen mesele;Hem iman dersinin Pegamberimizce verilmesi hem o asrın eşeddi ihtiyacı ve kabulun hayata ve aşamaya bağlı olarak talimi mertebeyi gösterdiği gibi…Mertebe ise ;İlmelyakin aynelyakin Hakkalyakin olarak taksim edilmiştir…Bu mertebeler arsındaki boşluğa ve tamamlayıcı unsurlara;

Zahiri ve batını bürhanlar diyoruz…Kimi bürhanlar nakli kimi bürhanlar fıtri kimi bürhanlar akli dir…bunlar bununla muhatap alan latifeler kadar meratibi ve aşamayı içerir…

Tekrar zamana gelir Ve Ahir zaman ve Mehdiyet meselelri ve islamın galebesi için söylenen meselelerden dört şubelik bölümünden;”Mehdinin iman hizmeti”Asr-ı Saadetle örtüşür dolayısyla..İmana olan ihtiyaç ve zaman benzerliği istifadenin ve imanın Ziyadeleşmesi hususunda benzerlik gösterir…Peygamber Efendimizin Tebliğ sünnetinin Gölgesi Mehdiyete aks eder görünürse ashabının Ziyadeleşen İmanın gölgeside Mehdiye tabi olan zümrede görünmesi akıldan uzak değildir…

Mesela;Umum müçtehidin “Haşir ve Kader”gibi meselelerdeki izahatlarına baktığınızda…haşir bir mesele-i nakliyedir..İman ederiz fakat akıl ile gidilmez meyanında ifadeler bulunmakla beraber..Kader meselesi hakkında Saad-ı Taftazani kırk sayfalık eserle ancak havasa bildirilmiş meseledir ve meseleler gibidir…

İbn-i sina gibi bir zata-İmam-ı Gazali Adi bir mü’min derecesini vermiş….Yani meseleler zamana göre başkalaşım gösterir…Bir zamanın hükmü bir zamana çare olmaz…Bütün bütünde haşa istifadesiz olmaz…

Şimdi Risale-i Nur’a baktığımızda…Bir çok alimin nakil dediği mesele “on yaşında çocuğa isbat edilir ve Kader meselesi herkesin anlayacağı bir konumdadır.”

Bu Haşa o İnsanların acizliği değil ..Zamana ve ihtiyaca göre Kur’anın o asra dersidir…Müçtehidler kendi zamanlarına ait olan dersleri Kur’andan alarak o zamana ders vermişler gelecek asırlara ilişmemişler…Zaten hiçbir zaman hükümde;Allah’ın Birliği ve İmanın kalbe girmesindeki kabul şartları..melekler …vs..meselelerinde ki birliktelik tamam olmasına rağmen…Uygulamalar farklılık hatta biribirlerine muhalefet noktasında görünmektedir…Tariklerin çokluğu buna bir delildir…

Cadde-i Kübra denilen..Bir Cadde ki;Veraset-i Nübüvvetten inikasla umum ümmetin saadetini ve saadet-i ebediyesine hizmet eden iman hizmetidir…Burada Vahdaniyete gösterilen deliller ve icraat-ı Rabbaniyede ki Hikmet..Dine ve İmana yapılan felsefi taarruz tecdit eden yenilenen ve tazelenen bir imanın müdellel savunmasını iktiza eder…

“Peygamberimizin;Elbiseniz eskidiği gibi İmanınızda eskir,İmanınızı yenileyin”Emriyle ve şeytanın İman üzerindeki Hilesi Allahın Kullarını İstiazeye ve tevbeye daveti bu meselenin daim hareketli bir özllik taşıdığına ve nurunun kaybolmasına delildir…Bu mesele ilmi münazarada insaf ölçüsüyle devam edebilir…Nazikane ve sadece mütalaa olarak bütün fikirleride bekleriz İnşallah…

Sözler kitabı Konferans bölümünden;



Halbuki, imânın rükünlerinden birisinde hâsıl olacak bir şüphe veya inkâr, dinin teferruâtında yapılan lâkaydlıktan pekçok defa daha felâketli ve zararlıdır. Bunun içindir ki, şimdi en mühim iş, taklidî imânı tahkikî imâna çevirerek imânı kuvvetlendirmektir, imânı takviye etmektir, imânı kurtarmaktır. Herşeyden ziyâde imânın esâsâtıyla meşgul olmak, katî bir zarûret ve mübrem bir ihtiyaç, hattâ mecburiyet hâline gelmiştir. Bu, Türkiye'de böyle olduğu gibi, umum İslâm dünyasında da böyledir.

Evet, temelleri yıpratılmış bir binânın odalarını tâmir ve tezyine çalışmak, o binânın yıkılmaması için ne derece bir fayda temin edebilir? Köklerinin çürütülmesine çabalanan bir ağacın kurumaması için dal ve yapraklarını ilâçlayarak tedbir almaya çalışmak, o ağacın hayatına bir fayda verebilir mi?

İnsan, saray gibi bir binâdır. Temelleri erkân-ı imâniyedir. İnsan bir şeceredir. Kökü esâsât-ı imâniyedir.


İmânın rükünlerinden en mühimi, imân-ı billâhtır, Allah'a imândır; sonra nübüvvet ve haşirdir. Bunun için, bir insanın en başta elde etmeye çalıştığı ilim, İmân ilmidir. İlimlerin esâsı, ilimlerin şâhı ve padişahı İmân ilmidir.

İmân, yalnız icmâlî bir tasdikten ibâret değildir. İmânın çok mertebeleri vardır. Taklidî bir imân, husûsan bu zamandaki dalâlet, sapkınlık fırtınaları karşısında çabuk söner. Tahkikî İmân ise sarsılmaz, sönmez bir kuvvettir. Tahkikî imânı elde eden bir kimsenin İmân ve İslâmiyeti dehşetli dinsizlik kasırgalarına da mâruz kalsa, o kasırgalar bu İmân kuvveti karşısında tesirsiz kalmaya mahkûmdur. Tahkikî imânı kazanan bir kimseyi, en dinsiz feylesoflar dahi bir vesvese veya şüpheye düşürtemez.

İşte bu hakikatlere binâen, biz de tahkikî imânı ders vererek imânı kuvvetlendirip, insanı ebedî saadet ve selâmete götürecek Kur'ân ve İmân hakikatlerini câmi' bir eseri, sebat ve devam ve dikkatle okumayı katiyetle lâzım ve elzem gördük. Aksi takdirde, bu zamanda dünyevî ve uhrevî dehşetli musîbetler içine düşmek, şüphe götürmez bir hakikat halindedir. Bunun için, yegâne kurtuluş çaremiz Kur'ân-ı Hakîmin imânî âyetlerini ve bu asra bakan âyet-i kerîmelerini tefsir eden yüksek bir Kur'ân tefsirine sarılmaktır.
Şimdi, "Böyle bir eser bu asırda var mıdır?" diye bir suâlin içinizde hâsıl olduğu, nurânî bir heyecanı ifâde eden sîmâlarınızdan anlaşılmaktadır.

Evet, bu çeşit ihtiyacımızı tam karşılayacak olan bir eseri bulmak için çok dikkat ve itinâ ile aradık. Nihayet, hem Türk gençliğine, hem umum Müslümanlara ve beşeriyete Kur'ânî bir rehber ve bir mürşid-i ekmel olacak bir eserin Bediüzzaman Said Nursî'nin Risâle-i Nur eserleri olduğu kanaatine vardık. Bizimle beraber, bu hakikate Risâle-i Nur'la imânını kurtaran yüz binlerle kimseler de şâhittir.


selam ve dua

İmanın mahiyeti nedir de mutalaa ettiğimiz mesele..İmam-ı Rabbani Hazretleri ve İmam-ı Azam hazretlerinden İmanın işlevselliğine nazaran ifade ettikleri hükümleri meseleyi biraz daha genişletmiş oldu...Bu meselenin genişliği iştirakide biraz farklı mecraya taşımış oldu...

Mezhepler arasındaki ayrılık hikmeti gibi bir hikmette burada görülüyor..imam-ı Şafi..İmam-ı Maliki..İmam-ı hambel..İmam Buhari RA. gibi zatlar zahiren İmam-ı Rabbani ve İmam-ı Azama RA.muhalif bakıyor "İman artar ve eksilir diyorlar"...Bu meseleler bizim gibi avamlar nazarında tam anlaşılmayacağı bedihidir..o anlamda yinede hüccet babında İmamlarımızın İfadelerini aynen nakille;




Ahmed b. Hanbel'e göre; iman, kesin olarak inanmaktan ve amelden ibarettir. Artar ve eksilir, yani iman, iyi amelle artar, kötü amelle de eksilir. Kişi imandan çıkabilir, İslam'dan çıkmaz. Tevbe edince yeniden imana döner. İnsanı ancak Allah'a şirk koşmak veya farzlardan birini inkâr ederek yapmamak imandan dışarı çıkarır. İnsan herhangi bir farz tembellik veya gevşeklik yüzünden terkederse, onun durumu Allah'a havale edilir. Dilerse ona azap eder, dilerse onu affeder.

Hz. Ali'nin hilâfetinden itibaren büyük günah (kebîre) işleyenlerin durumu bilginler arasında tartışılmıştır. Hâriciler bu konuda sert bir yol izleyerek, büyük günah işleyenin dinden çıkacağı görüşünü benimsemiştir.

Hasan el-Basri bunların münafık olacağını söylerken Mürcie fırkasının sapıkları, iman olduktan sonra, günahın hiçbir zararı olmadığını savunmuşlardır. Ebû Hanîfe ve çoğunluk İslâm hukukçularına göre büyük günah işleyen kimse, kesin tevbe ederse, Allah onun tevbesini kabul eder. Eğer tevbe etmeden ölürse durumu Allah'a havale edilir. O, dilerse azap eder, dilerse kulunu affeder. Ahmed b. Hanbel'in görüşü de, diğer fakihlerin görüşü gibidir. O, şöyle demiştir: "Mü'min kendisine gizli olan şeyleri Allah'a havale eder, kendi durumunu da O'na bırakır. Günahlarla Allah'ın mağfiret kapısını kapatmaz. Herşeyin, hayır ve şerrin Allah'ın kaza ve kaderiyle olduğunu bilir. İyilik yapan için Allah'tan ümidini kesmez, kötülük yapanın da âkıbetinden korkar. Muhammed ümmetinden hiçbir kimse yaptığı iyilik sebebiyle cennete ve kazandığı günah sebebiyle cehenneme girmez. Bu konuda Allah'ın dilediği olur" (İbnu'l-Cevzî, Menâkıbu'l İmam Ahmed b. Hanbel, s. 168).



İmam-ı Şafi RA

İman Hakkında Görüşü
1- İbni Abdilber, er-Rebi b. Süleyman’dan rivayet ediyor: “Şafiî’yi şöyle derken duydum: İman; söz, amel ve kalb ile i’tikaddır. Sen Allah’ın şu sözünü işitmiyor musun? “Allah sizin imanınızı zayi edici değildir.” (el-Bakara: 2/143). Yani; Beytü’l-Makdis’e doğru kılmış olduğunuz namazları boşa çıkarıcı değildir diyerek, namazı iman olarak adlandırmıştır. Öyleyse iman söz, amel ve akid’dir.”[1]
2- el-Beyhakî’nin Rebi b. Süleyman’dan naklettiği bir rivayette, imam Şafiî şöyle der. “îman, söz ve ameldir. Artar, eksilir.”[2]

3- el-Beyhaki, Ebu Muhammed ez-Zubeyri’den rivayet ediyor: Adamın biri Şafiî’ye:
“Allah katında hangi ameller daha faziletlidir?” diye sordu. Şafiî:
“La ilahe illallah’a iman. O, amellerin en yüksek derecesi, mertebe olarak en şereflisi, nasibi de en bol olandır.” diye karşılık verdi. Bu sefer adam:
“Bana imandan haber verir misin? O, söz ve amel midir, yoksa amelsiz söz müdür?” diye sordu. Şafiî şöyle cevap verdi:

“İman Allah için ameldir. Söz bunun bir kısmıdır.” Adam:
“Bana bunu anlamam için biraz daha açıklayabilir rnisin?” dedi. Şafiî de:
“İmanın halleri, dereceleri ve tabakaları vardır. Bu îmanın bazısı kamil manada tamamına ermiştir. Bazısı da eksik olduğu açıkça belli olandır. Fazla (artan) iman hayrı fazla olandır” dedi. Adam:
“İman tamam olmadan artıp eksiliyor mu?” deyince. Şafiî:
“Evet” dedi. Adam:
“Bunun delili nedir?” diye sordu. Şafiî de:

“Allah Azze ve Celle imanı insanoğlunun azaları üzerine farz kıldı. Ve bunu azaların üzerine taksim edip ayırdı, insanoğlunun imandan dışarı olan hiçbir azası yoktur, îmanla mükellef olan azalar amelle mükellef olanlardan fazladır. Bu azalarından biri olan kalbi ile akledip onunla anlar. Kalp insan bedeninin ‘Emir’i gibidir. Bütün organlar onun emrindedir. Eliyle iş görür, ayaklarıyla yürür.

Şehvetini ferciyle giderir. Dili bunu konuşur -veya konuşmaz.- Yüzünün bulunduğu farz kılınan da göze farz kılınandan, îki ele farz kılınan, iki ayağa farz kılınandan başka, insanın ferci üzerine farz kılınan, yönüne farz kılınandan başkadır. Kalbe farz kılınanlara gelince: Allah’a iman, O’nü ikrar edip bilme, O’na itaat etmeye azmetme, emirlerine razı olup teslim olma, Muhammed’in (sallallahu aleyhi vesellem) O’nün kulu ve Resulü olduğuna iman edip bütün getirdiklerini ikrar ile tasdik etme, haber vermiş olduğu nebilere ve kitaplara iman etmedir.”

iLA AHİR...

İmam Şafiî şöyle devam etti: “Eğer imanın hepsi bir olsaydı yani noksanı olmasaydı hiç kimsenin iman açısından diğerine karşı fazileti söz konusu olmazdı ve insanların hepsi imanda bir olurlardı. Böylece “tafdil” (fazilet) meselesi de iptal olmuş olurdu. Fakat mü’minler ancak imanın tamamıyla cennete gireceklerdir. Mü’minler ancak imanla birbirlerine karşı fazilet sahibi olabilirler. Cehennemlikler de imanda gösterdikleri ihmalden dolayı ateşe gireceklerdir.

Allah Azze ve Celle kulları arasında, tıpkı atların yarıştığı gibi, bir yarış başlatmıştır. Herkesi derecesine göre sınıflandırmıştır. Bu yarışta hiç kimsenin hakkı eksiltilmez. ‘Mesbuk’ olanlar ‘Sabık’ olanlardan önce gelmezler. Bu yüzden de ümmetin selefini, onlardan sonra gelenlerden daha faziletli ve hayırlı kılmıştır. Eğer imanda öncelik sahibi olanların, imanda geri olanlara nisbetle herhangi bir fazileti olmasaydı, bu ümmetin sonradan gelenleri ile selefin imanları arasında hiçbir derece farkı kalmazdı.”[3]


İmam-ı Malik Ra

1- İbni Abdilber, Abdürrezzak b. Hammad'dan rivayet ediyor: "İbn Cureyc, Süfyan es Sevri, Ma'mer b. Raşid, Süfyan b. Uyeyne ve Malik b. Enes'i: 'İman söz ve ameldir, artar ve eksilir' derlerken işittim." (77)

Bu konuyla ilgili Ayet-i Kerimeler

Sual: Bazı muteber kitaplarda iman artar diye okuyoruz. İman artar mı?

CEVAP: Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Onlara [iman edenlere], [Düşmanlarınız] “Size karşı bir ordu topladı, onlardan korkun” dediler. Bu, onların imanını artırdı ve “Allah bize yeter. O ne güzel vekildir” dediler.) [Al-i İmran 173]

(Müminler, Allah anılınca kalbleri ürperen, âyetler okununca, imanları artan ve yalnız Rablerine dayanıp güvenen kimselerdir.) [Enfal 2]
(Bir sure inince onlardan [Münafıklardan]bir kısmı, [alay ederek]” Bu sure hanginizin imanını artırdı?” derler. İman edenlerin ise, [her inen sure] imanlarını artırır.) [Tevbe 124]

(O [Allah] imanlarını bir kat daha arttırsınlar diye müminlerin kalblerine güven verdi.) [Fetih 4]
(Cehennemin görevlilerini yalnız meleklerden kıldık. Meleklerin sayısını [19 olarak] bildirmekle de, inkârcılar için bir fitne [imtihan] yaptık. Böylece inananların imanlarının artmasını sağladık. İnkârcılar “Allah bu misalle ne demek istiyor ki” derler. İşte Allah, böylece, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola eriştirir.) [Müddessir 31]

Bir İki Yorum;

Ayetin anlamı ve açıklaması şöyledir: "Müminler o kimselerdir ki, Allah anıldığı zaman yürekleri ürperir, O'nun ayetleri kendilerine okunduğu zaman imanlarını artırır ve Rablerine tevekkül ederler. Namazlarını kılarlar ve kendilerine verdiğimiz rızıktan (Allah için) harcarlar. İşte gerçek müminler onlardır. Onlara Rablerinin katında dereceler, bağışlanma ve tükenmez rızık var" (Enfal: 2-4).

Bu ayetlerde müminlerin nitelikleri anlatılıyor. Allah anıldığı zaman yürekleri titrer, Allah'ın ayetlerini duyunca imardan artar, Rablerine tevekkül ederler, namazlarını kılarlar, Allah'ın verdiği nzıktan Allah uğruna harcarlar. İşte böyle gerçekten inanmış insanlara Allah, yüksek dereceler ve büyük ödüller verecektir.

2'nci ayet, Allah'ın ayetlerinin, onlan okuyan müminlerin imanlarını artıracağını söylüyor. Bazı alimlere göre iman, esasında ne artar, ne eksilir çünkü imanın eksilmesi, imana şüphe girmesi demektir. İmanda şüphe olmaz. Buradaki artma, imanın sıfatına aittir.

İmanın kökleşmesi, kalbe yerleşmesi anlamınadır. Allah'ın, "İnanmadın mı?" sorusuna Hz. İbrahim, "Hayır, inandım ama kalbim iyice kuvvet bulsun diye" cevabını vermişti. Demek ki imanın artması, kalpte itmi'nân (huzur ve istikrar) bulması, yerleşmesi anlamınadır. İmam Buhârî, Şafiî ve İbn Hanbel gibi bazı alimler de imanın artip eksileceğini söylerler ve bunu ispatlamak için bazı hadisler zikrederler:


"İman, yetmiş küsur ya da altmış küsur daldır. Bunların en üstünü, 'lâilâhe illallah: Allah'tan başka tanrı yoktur' sözü, en aşağısı da yolda gelip geçenlere eziyet veren şeyleri gidermektir. Utanma da imanın bir dalıdır".

Biz de imanın dereceleri olduğuna kaniyiz. Herkesin inanış gücü bir değildir. Bazı kimseleri Allah sevgisi öylesine sarar ki yürekleri yufkalaşır, Allah'ın ayetlerini duyunca ağlarlar.

İmanın artması, hiç şüphe bulaşmayacak bir güce, itmi'nâna erişmesidir. Bu, psikolojik bir olgudur. Bazen insanın elinde olmadan imanına şüphe girebilir. Böyle şüpheler gelip geçicidir, münafıklık değildir. Bazen de insanın imanı, canının her zerreciğini saran bir aşk, bağlılık, derin bir heyecan halini alır. Kelâmcılar ne derlerse desinler, yüce Allah, imanın derin bağlılık ve aşk halini almasını, imanın artması olarak nitelendirmiştir.

Rivayete göre Hasan-ı Basrî, "Sen mümin misin?" diye soranlara şöyle cevap vermiş: "İman iki türlüdür. Eğer bana Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine ve ahiret gününe inandığımı soruyorsan, evet ben müminim. Fakat bana, 'Müminler o kimselerdir ki Allah anıldığı zaman yürekleri ürperir, kendilerine Allah'ın ayetleri okunduğu zaman imanlarını artırır ve Rablerine tevekkül ederler' ayetinden soruyorsan, ben o müminlerden olup olmadığımı bilmiyorum."


Ve Bizim kanaatimizin Mühim bir bölümünü oluşturan diğer bir yorum;

İtikattaki mezhebimize göre iman amelden bir cüz olmadığı için, kalbinde zerre kadar imanı olan herkes cennete girecektir. Fakat, cennete giriş keyfiyeti çok farklıdır. Sorgusuz sualsiz cennete girme ile, kabir, sırat, haşir berzahına uğrayıp, oraların kendilerine has sıkıntılarına düçar olduktan sonra girme arasında herhalde çok fark olsa gerek...
Bununla beraber, amelle iman arasında sıkı bir münasebet var olduğu da bir gerçek. Amel ettikçe imân artar. Kur'ân-ı Kerim'de, bu hususla alâkalı "Onlara ayetlerimiz okundukça imanları artar" buyurulmaktadır. Bu âyet iyi anlaşıldığında, itikadî mezhepler arasındaki imân artar mı artmaz mı tartışmasının tamamen lafzî bir nüanstan kaynaklandığı ortaya çıkacaktır. Zira, "İmânın artması veya eksilmesi", bizzat iman edilecek kavramlar açısından bir anlam ifade etmez. Fakat, imân edenlerin imân edilecek meselelere olan yakinleri açısından imanın artması veya eksilmesi çok manâ ifade eder. "İcmalî imân", "Tafsilî imân" tabirleri bu manâyı en güzel şekilde göstermektedir. Yani, icmâlî imânın sadece lafzî bir ikrardan ibaret olmasına mukabil, tafsilî imân, imân edilecek meselelere olan vukuf, vukufta derinlik ve derinlikte de yakin şeklinde yorumlanabilir.
O halde, imanın artması veya eksilmesi, yakînin artması veya eksilmesi şeklinde anlaşıldığı zaman, bu hususta diğer mezheplerle aramızda herhangi bir ihtilâf da kalmaz.

Selam ve dua ile...