Mustafa Armağan / Zaman
Yavuz, 40 bin Alevi'yi kesti mi?
Tarihi bir türlü siyasetten ayr? ele almay? beceremiyoruz. Tarih, siyasetin yakas?ndan düşmediği sürece de, kafalar?m?zdaki savaş ve karanl?k devam edecek gibi görünüyor. Neden mi söylüyorum bunlar??
Hat?rlarsan?z geçen hafta yeni bir ezber bozma girişiminde bulunmuş ve o “küçük fil”imizi tarihin zücaciye dükkân?na Kasr-? Şirin kap?s?ndan salm?şt?k. Demiştik ki, siyasetçilerimiz Kasr-? Şirin'den beri ?ran s?n?r?m?z?n değişmediğini, hatta ?ran'la 400 y?ld?r dost olduğumuzu söylüyorlar, halbuki bu tarihen yanl?ş bir bilgi.
'Vay efendim sen ne demek istiyorsun?' Ne Bush'un yardakç?s? olmad?ğ?m kald?, ne ?ran'a sald?rmak için diş bileyen kesime top toplay?c?l?ğ? yapt?ğ?m.
Eğer yaz?mdan ille de bir siyasî sonuç ç?kar?lacaksa, bu çürük iddiam?z karş?s?nda Bush'un eli armut toplamayan 'tarihçileri' de kalk?p, 'Bak?n, Kasr-? Şirin'den bu yana ?ran'la en az 10 kez savaşm?şs?n?z, s?n?rlar?n?zda delinmedik nokta kalmam?ş, bir kere daha delinse ne laz?m gelir?' deseler ve bizi kendi silah?m?zla vurmaya kalksalar ne diyeceğiz? Bu işleri tarihçilere b?rakal?m m??
Y?llar önce Bakü'de bir müzeyi geziyoruz. Ad?n?n ?rade olduğunu öğrendiğimiz han?m rehberimiz Şah ?smail'in Çald?ran savaş?n? Osmanl? toplar? yüzünden kaybettiğini ağlamakl? bir tonda anlat?yor. Besbelli hayran? olduğu Şah ?smail Çald?ran'da bir duvar teşkil eden toplar?m?z? geçemeyince hiddetinden k?l?c?yla topun ağz?na öyle bir vurmuş ki, tuncu paramparça etmiş!
Burada efsanenin kendisine tak?lmay?n derim. “Türk” olduğunu düşündüğümüz Azeri kardeşlerimizin bu savaşta Şah ?smail'in ordusunda saf tutmalar? ve Yavuz'u sald?rgan bir işgalci olarak görmeleriydi beni as?l şaş?rtan.
Bir de özellikle baz? Osmanl? karş?t? kesimlerin dillerine dolad?klar? ve maalesef ?smail Hami Danişmend gibi ateşli Osmanl? yanl?s? 'Sünniler'in de Şii-Alevi husumetlerinden ötürü köpürttükleri 'Yavuz'un 40 bin Alevi'yi kestiği' söylentisi var. Ne yalan söyleyeyim, her iki kamp da bu tehlikeli ateşe odun taş?makta fevkalade mahirler. Halbuki Fethullah Gülen hocaefendinin yak?nlarda yapt?ğ? 'mum söndü iftiras?' hakk?nda sağduyuya çağ?ran konuşmas?n? okusalar, bu meseleye nas?l bir denge bilinciyle yaklaşacaklar?na dair değerli ipuçlar?n? yakalayabilirlerdi.
Yavuz Sultan Selim, Doğu'da namağlup unvan?na sahip Şah ?smail'in adamlar?n?n Tokat'? ele geçirip kendi ad?na hutbe okuttuğu, hatta Kütahya önlerine kadar geldiği, Bursa'y? tehdit ettiği ve Rumeli'deki kardeşleriyle buluşmalar?na ramak kald?klar? bir ortamda tahta ç?km?ş buldu kendisini. Üstelik de bir Osmanl? şehzadesi olan yeğeni Murad, Şiiliği kabul etmiş ve Şah ?smail'in yan?na kaçm?şt?. Yani Safevi etkisi, b?rak?n halka yay?lmay?, bizzat saraya kadar girmişti.
Burada özellikle belirtmek istiyorum ki, Yavuz'un birinci sorunu, bir inanç olarak Alevilik değil, Frans?z tarihçi Jean-Louis Bacque-Grammont'un ak?l dolu deyişiyle, Safevi Devleti'nin Anadolu'daki Alevileri 'beşinci kol', yani istihbarat unsuru olarak, daha da önemlisi, devleti y?kacak tertipler içine girecek potansiyel bir işbirlikçi güç olarak kullanmaya kalkmas?yd?. Şah ?smail'in gerçek niyetinin Osmanl?'y? Şiî bir devlete dönüştürerek bir darbede baş?na geçmek olduğuna ve bu uğurda çal?şt?ğ?na dair güçlü kan?tlar bulunuyor. Nitekim 1511 Nisan-Temmuz aylar?nda Bursa'dan Antalya ve Kayseri'ye kadar yay?lan, Anadolu'nun büyük bölümünün yak?l?p y?k?lmas?na ve 50 bin insan?n ölümüne yol açan Şahkulu isyan? da gerçek bir ders olmuştur Yavuz'a.
Anadolu'daki Aleviler ya ?ran'a göç edip Şah ?smail'in saflar?na kat?l?yor veya muhtemel bir Anadolu seferinde ona destek vereceklerine dair işaretler veriyorlard?. Osmanl? Devleti'nin 1402'de içine yuvarland?ğ? fetret devri yeniden yaşanacak m?yd?? Bu soru, 112 y?ld?r hiç bu kadar sars?c? olmam?şt?.
Bunun üzerine Yavuz, hem ?ran'a insan kaynağ? sağlayan göçü önlemek, hem de Safeviler üzerine düzenleyeceği seferde arkas?n? sağlama almak için Mustafa Akdağ'?n deyişiyle, “Şah ?smail'e bağl?l?klar?, sadece dinî bir inanç olma çizgisini aşarak, para yard?m?, asker olarak gidip ordusuna kat?lma, K?z?lbaşl?k propagandas? yapmak ve şaha casusluk etmek gibi yollarla hizmet ettikleri sabit olanlar hakk?nda kovuşturma başlatt?”. Bu kovuşturman?n bir tür fişlemeye dönüştüğünü biliyoruz. Tutulan defterlere yukar?daki eylemlere kar?şm?ş 40 bin K?z?lbaş'?n ad?n?n geçirildiğini, bunlar?n tutuklan?p sorguya çekildiklerini biliyoruz. Suçlu bulunanlar elbette idam veya hapisle cezaland?r?lm?şt?r. Ancak bu kovuşturma sonunda ne kadar?n?n idam edildiğini, ne kadar?n?n hapse at?ld?ğ?n? veya sürgüne gönderilip serbest b?rak?ld?ğ?n? bilmiyoruz.
?şte o 40 bin kişi, bu kovuşturma maksad?yla fişlenen ve yakalanan casuslar, düşmana yard?m ve yatakl?k yapanlar, daha önce Şah ?smail'in ordusunda savaşm?ş olanlar, propagandas?n? yapanlard?. Ve hepsinin öldürüldüğüne dair en ufak bir kan?t olmad?ğ?n? ben değil, yine Bacque-Grammont söylüyor:
“Göründüğü kadar?yla, bu “büyücü av?”, özellikle olaylara bulaşan t?mar sahiplerini yerlerinden atmak ve bilinen elebaş?lar? öldürmekten ibaret kald?. 1513 ya da 1514'te olan 40.000 sapk?n?n k?r?lmas? efsanesinin destekleyen hiçbir kan?t yok elimizde; say?lar karş?s?nda doğulu baş dönmesiyle alabildiğine damgal? görünüyor bu.” (Bkz. Ed.: Robert Mantran, Osmanl? ?mparatorluğu Tarihi, I, Cem Yay. 1995, s. 173)
40 bin aileyi, yani ortalama 200 bin nüfusu ilgilendiren böylesine büyük çapl? bir 'katliam'?n belgelere de bir şekilde yans?mas? gerekmiyor muydu? ?şte Alevi kökenli olduğu bilinen tarihçi Mustafa Akdağ, “Yavuz Selim'in o zaman, K?z?lbaş mezhepli 40 bin kişi öldürttüğü hakk?nda tarihlere geçmiş bir rivayet vard?r… Ancak, biz bunu pek şişirilmiş bir say? bulmaktay?z. Çünkü, bu Padişah devrine ait pek çok mahkeme defterleri hâlâ elimizdedir. Bunlar üzerinde yapt?ğ?m?z araşt?rmalarda, bu çapta kitle idamlar?na rastlayamad?k. Eğer öyle kanl? bir olay geçseydi, bu defterlerde yer almas? zorunlu idi.” sözleriyle bu balonu patlat?yor. (Türkiye'nin ?ktisadî ve ?çtimaî Tarihi, 2, Tekin Yay., 1979, s. 154)
Düzeltiyorum: Tarih ne çekmişse siyasetten ve efsanelerden çekmiştir.
http://www.tevhidhaber.com/news_deta..._id=1201955857