Lozan: Aferin çocuklar, gelin görüşelim
Londra'da toplanan ?tilâf Devletleri (Türkiye karş?t?) temsilcileri, Ankara hükümetine cevap vererek Lozan'da kesintiye uğrayan görüşmeleri sürdürme karar? ald?.
22 Kas?m 1922'de başlayan I. Lozan Konferans?, 4 Şubat 1923'te kesilmiş ve herhangi bir antlaşma yap?lamadan görüşmelere ara verilmişti.
Aradan 34 günlük bir süre geçtikten sonra, yeni bir bar?ş metni (sulh plan?) haz?rlayan Ankara Hükümeti, bunu yani 8 Mart günü ?stanbul'da bulunan ?tilâf Devletleri temsilcilerine verdi. Karş? taraf ise, Türkiye'nin teklifine 23 gün sonra cevap verdi.
I. Lozan Konferans?yla ilgili olarak, Millet Meclisi'nde 20 Şubat–8 Mart tarihleri aras?nda mükerrer görüşmeler (gizli celse) yap?ld?.
Görüşmelerde hararetli, hatta zaman zaman k?r?c? tart?şmalar yaşand?.
Meclis'teki vekiller, tam anlam?yla iki gruba ayr?ld?: Bunlar? Ali Şükrü Bey ve Hüseyin Avni Beyin baş?n? çektiği grup ile M. Kemal ve ?smet Paşan?n baş?n? çektiği grup şeklinde isimlendirmek mümkün.
Bir de bu gruplar?n, özellikle birinci grubun arkas?nda tetikçiler, yalakalar, gözdağc?lar ve "kraldan fazla kralc?"lar vard?.
Fikrî ve siyasî atmosfer, ağ?rlaşt?kça ağ?rlaş?yordu.
8 Mart'tan sonra, birinci grubun adamlar?, ikinci grubun adamlar?n? korkutmaya, sindirmeye, hatta tasfiye etmeye koyuldu.
Muhalif grubun liderlerinden Ali Şükrü Bey, bir siyasî tertip sonucu vurularak şehit edildi. Böylelikle, muhalif sesler k?st?r?l?p susturulmuş oldu.
Gerilim dozu alabildiğine yüksek bu cinayet hadisesinin hemen ard?ndan ise, Birinci Meclis'in feshedilerek yeni bir seçime gidilmesi çal?şmalar?na başland?.
Nitekim, Londra'dan gelen "II. Lozan Konfesans? başlas?n" haberinin Ankara'ya ulaşt?ğ? ayn? günün ertesinde, Meclis'in yenilenmesi, yani genel seçim yap?lmas? karar? al?nd?.
Ne gariptir ki, seçim karar? katakulliye getirildi ve birinci gruptakilerin hemen tamam? seçilecekler listesinden tasfiye edildi.
Yine ne tuhaft?r ki, hemen bütün ordu komutanlar? milletvekili aday? gösterilerek listelerin birinci s?ralar?na al?nd?.
?şte, Lozan görüşmelerini başlatacak olan ?tilâf Devletleri, meğerse Türkiye'de bu gelişmelerin yaşanmas?n? bekliyormuş ki, bundan sonra olacaklara da tam kanaat getirdikten sonra Lozan Konferans? ?kinci Celse Görüşmelerini başlatma karar? ald?.
Bütün bunlar gösteriyor ki, Lozan Konferans?n?n biri görünen, diğeri ise görünmeyen iki yüzü varm?ş. ?şte, bu ikiyüzlülüğün katmerli bir versiyonu bizdeki Millet Meclisi'nin çat?s? alt?nda boy göstermiştir ki, ecnebilerden de okkal? bir aferin almay? hak edebilmişler.
Latif SalihoğluE-Posta: latif@yeniasya.com.tr