ÇOCUKLARDA ADAÇAYI KULLANIMI
(Salvia officinalis L.)

Diğer isimleri: Dişotu, Tıbbi Adaçayı.

Bitki: Akdeniz ülkeleri ve Avrupa ülkelerinde yetiştirilmektedir, Anadolu’da nadir bulunur. Çok yıllık çalı görünümünde 50-100 cm boyunda bir bitkidir. Çiçekleri morumsu mavi renklidir. Yaprakları 3-8 cm uzunluğunda 1-4 cm genişliğindedir, gümüşi renklidir, kenarları hafif dişlidir, her iki yüzeyi sık tüylüdür.
Anadolu Adaçayı (Salvia triloba L. - S. fruticosa Miller) nın dalları yatık ve beyaz tüylerle kaplıdır, çiçekleri leylak renkli olup 2-6 tanesi bir aradadır. Yaprakları saplı basit veya 1-2 kulakçıklı olup grimsi beyaz renkli ve kuvvetli kokuludur. Batı ve Güneybatı Anadolu’da bol yetişir.

İlaç etkili kısmı: Yaprakları (Salviae folium) ve taze veya kurutulmuş yapraklarından hazırlanmış ilaçlar kullanılır. Kurutulmuş yaprakları enaz %1,5 oranında esans (eterik yağ) ihtiva eder. Esansının başlıca bileşenleri thujon, cineol ve campfer (kâfur) dur. Ayrıca tanenler, diterpen acı maddeler, triterpenler, steroidler, flavon ve flavonglikosidleri ihtiva eder.

Etkisi: Mikrop öldürücüdür (antibakteriyel), mantar ve virüslerin çoğalmasını önler, ihtiva ettiği tanenlerle büzücü etki gösterir, salgıları çoğaltır ve terlemeyi azaltır. Anadolu Adaçayı Avrupa Birliği ilaç rehberine göre aynı amaçla kullanılabilmektedir. Almanya’da da bu konuda düzenleme hazırlanmaktadır.
[İştah artırıcı, iltihaplanmayı önleyici, antioksidan, kan şekerini hafif düşürücü.]

Kullanıldığı yerler: Haricen ağız ve boğaz iltihaplanmalarında gargara şeklinde kullanılır. Hazımsızlık sorunları ve fazla terlemede dâhilen kullanılır.
[Uçuk (HSV) tedavisinde]

Kullanılmaması gereken haller: Hamilelik ve emzirme süresince esansı ve alkollü ilaçları dâhilen kullanılmamalıdır. Haricen gargara yapılabilir.

İstenmeyen Etkileri: Alkollü ilaçları ve saf esansı uzun süre kullanıldığında kasılmalar (sara benzeri) meydana gelebilir.

İlaçlarla uyumsuzluğu: Yok

Kullanım miktarı: Günlük kullanım miktarı 4-6 gr kurutulmuş adaçayı yaprağı, 0,1-0,3 gr esanstır. Dâhili kullanımda bir fincan için 1-1,5 gr. kurutulmuş adaçayı yaprağı veya 1-2 damla esanstır, ihtiyaca göre günde 3-4 defa içilebilir.
Haricen gargara için: 100 ml suda 2,5 gr. kurutulmuş adaçayı yaprağı veya 2-3 damla esans kullanılır. Hazır ilaçlar tariflerine göre kullanılır.

Kullanım şekli: Dâhilen çay olarak bir fincan (100 ml) sıcak suya 1-1,5 gr (1 çay kaşığı) kıyılmış kuru adaçayı yaprağı ilave edilip fincanın ağzı kapatılarak 5 dakika demlenir, süzülerek içilir. Günde 3-4 defa taze hazırlanıp içilebilir. Esansı kullanılacaksa soğuk suya damlatılarak içilir, bir fincan suya 1-2 damla damlatılarak içilir, günde 3-4 defa kullanılabilir.
Haricen kullanımda 100 ml suda 2,5 gr kıyılmış adaçayı yaprağı çay gibi hazırlanır, ılıdıktan sonra gargara yapılır. 100 gr soğuk suya 2-3 damla esansı damlatılarak da gargara yapılabilir.

Kullanım süresi: 4 haftadan daha uzun süre kullanılmamalıdır.

Uyarı: Esansı çocukların burnuna ve yüzüne tutulmamalıdır, solunum durmasına neden olabilir.


KAYNAK: Dr. Ahmet Toptaş; ÇOCUKLARDA BİTKİLERLE MODERN TEDAVİ, Kaynak yayınları, İstanbul, 2015.