Konu: Şuna kesin olarak iman ettik ki ..

Hülâsatü'l-hülâsa meal'den

Yedi gökle yer ve onların içindekiler Onu tesbih eder. Hiç bir şey yoktur ki, Onu övüp, Onu tesbih etmesin. (İsrâ Sûresi: 44.)

Şuna kesin olarak iman ettik ki:

Gökler; yıldızlarının, güneşlerinin, aylarının ve gezegenlerinin kelimeleriyle, bunların âhenkli hareketlerini ve muntazam vazifelerini şâhid göstererek, varlığı zarurî, birliği bütün kâinatta ve her bir şeyde görünen Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Atmosfer; emre âmâde duran ve birer vazifeli memur olan bulut, rüzgâr, şimşek, gök gürültüsü ve yağmurlarının kelimeleriyle, bunların sağladığı faydaları ve canlıların ihtiyaçlarına uygun hareketlerini şâhid göstererek Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Elementler; sanatlı yapılmış bitki, hayvan ve insan şeklindeki neticeleri, bünyesinde yer aldıkları süslü meyveleri, mükemmel hizmetleri; toprak, demir, su ve havasında görünen tam bir itaat, boyun eğiş ve düzenli hareket edişleri; bütün bunların yanında kendilerindeki bilgisizlik, cansızlık, birbirlerine benzeyişleri, sınır tanımayarak her tarafa dağılmış ve her yeri istilâ etmiş olmalarıyla beraber ellerindeki neticelerin son derece âhenkli ve ölçülü bulunuşunun dilleriyle Allah'tan başka hiçbir ilâh bulunmadığını ilân ediyorlar.

Yer küresi; ihtiyaçlar için hikmetle depolanmış madenlerinin faydaları, canlılara gıda olmak üzere rahmetle meydana gelen bitkilerinin filizleri, yaratıklara rızık için inâyetle vücuda gelen ağaçlarının meyveleri, ince bir rahmet ve inâyet içinde hikmet ve irâdenin hassas ölçüleriyle idare edilen hayvanlarının şekilleri diliyle, Allah'tan başka hiçbir ilâh bulunmadığını ilân ediyor.

Denizler, çeşmeler çaylar; süslü, kıymettar taşları, muntazam hayvanları, ölçülü gelir ve giderleri, intizamla depolanıp muhafaza edilmeleri, tedbirini görerek dünya ile beraber güneşin etradında haşmetle döndürülmelerinin diliyle Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Dağlar, vâdiler ve sahralar; türlü türlü canlıların, çeşit çeşit ihtiyaçları için depolanmış hazine ve madenlerinin çok sayıdaki faydalarının ifadeleriyle, mâhlukatın rızkı için gönderilen sünbüllenmiş bitkilerinin kelimeleriyle, meyvelerini canlılara takdim etmek için ellerini uzatmış meyveli ağaçlarının dilleriyle Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Bitki türleri ve ağaç çeşitleri; âhenkli ve ölçülü yaprak, çiçek, tohum ve meyvelerinin kelimeleri ve bunların birbirinden çok farklı sûretlerinin intizamla, ölçüyle ve birbirinden tamamen ayrılarak açılmasını şâhit göstererek, Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Büyük ve küçük hayvan türleri, irili ufaklı kuş çeşitleri, intizamlı organları, sistemleri ve duygularının kelimeleriyle, birbirinden ayrı, ölçülü ve süslü sûretlerinin ortaya çıkması ve açılmasını şâhid göstererek Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Bütün peygamber ve resuller; mukaddes kemâlâtları, mu'cizeleri, kitapları, suhufları, insanlarla muameleleri ve Allah'a yalvarışları kelimeleriyle, yardım isteyip dua etmeleri neticesi gaybî imdatlar, ikramlar, yardımlar ve İlâhî mukabeleleri şahit göstererek Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Hayırlı insanlar, seçkin kullar, özü sözü doğru mü'minler; birbirleriyle uygunluk arz eden nuranî hüccet, bürhan ve delillerinin kelimeleriyle Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

Bütün Allah dostları ve mâneviyat kutupları, birbirleriyle uyuşan manevî müşâhede ve keşiflerinin diliyle Allah'tan başka hiçbir ilâh olmadığını ilân ediyorlar.

İstikamet üzere olan akıllar, selim kalbler, mezheb ve meşreblerinin farklılığıyla beraber birbirleriyle uygun düşen kuvvetli imânları, kesin kanaatleri, kuvvetli delil ve mânevi keşiflerinin kelimeleriyle Allah'tan başka hiçbir ilâh bulunmadığını ilân ediyorlar.

Semavî kitap ve suhuflar, bütün yer ve zamanlardaki bütün vahiy ve ilhamların kelimeleriyle Allah'ın rubûbiyet ve şefkatini fiîlen ve hâlen, gözle görünürcesine gösterdikleri gibi, Onun rahmet ve ulûhiyetini vahiy ve ilham yoluyla ap açık bir şekilde ilân ediyorlar.

Hz. Muhammed (asm); kemâlâtının, mu'cizelerinin, dinindeki hakikatlerin, Âl, Ashâb ve ümetinin seçkinlerinin Tevhid noktasında hakkalyakîn, aynelyakîn ve ilmelyakîn ile, kendisini tasdik etmelerinin kelimeleriyle Allah'tan başka hiçbir ilâh bulunmadığını ilân ediyor.