insancıl" kelimesiyle "hümanist" denmek isteniyor. "insancıl" yeni türetilen kelimelerden. "etçil, otçul" familyasından bir kelime gibi.

Derinliği ve sıcaklığı yok.

Bir kişi nasıl "insancıl olur? Zannediyroum, insanlığın gereklerini yerine getirerek. Mesela, insanlarla diyalog kurmak, onlara yardımcı olmak birer insanlık görevidir.

Çalışan bir insana "kolay gelsin", yemek yiyene "afiyet olsun," banyo yapana ve tıraş olana "sıhhatler olsun" demek, günlük hayatta her insandan beklenen basit ama önemli insanlık görevleridir.

"İnsancıl" bir kimseden en başta beklenen davranışlar bunlar olmalı. "İnsancıl dil"de, bu tür kullanımlara imkan tanıyan dil demektir. Türkçemizin, bu konuda müstesna bir yere shaip olduğunu iftiharla söyleyebiliriz. Doğumdan ölüme kadar, bütün bir hayatı kapsayan "insancıl" davranışları onda en ince ve en zengin şekliyle bulmak mümkündür. Yeni doğmuş bir bebeğin ailesine söylenen, "Allah analı babalı büyütsün!", vefat etmiş bir insanın yakınlarına söylenen "Allah rahmet eylesin! Allah mekanını cennet eylesin! Allah taksiratını affetsin. Başınız sağolsun!" gibi hayırlı dilek ve temenniler vardır ki, hepsi birer insanlık ifadesidir.

Çalışan bir insan görsem, "kolay gelsin!" derim. Bu dilimin bana öğrettiği "insancıl" bir davranıştır. Peki, İngilizcesi ne bunun? Kendinizi boşuna yormayın, bu dilde yok böyle bir şey! Yemek yiyene, "Afiyet olsun!" diyebilir mi İngiliz? Diyemez! Yemek yapana, bir vefa ve hayır dua ifadesi olarak, "Elinize sağlık!" demeyi, dilim bana insancıllığımın bir parçası olarak telkin ediyor. İngilizcede ne denir bu durumda? Sükut edilir Bu dilde yok böyle bir anlayış!

Tıraş olana, banyo yapana bizde "sıhhatler olsun" denir. Ya İngilizcede?!.. Bu dilde birşey denmez! Yahu bu nasıl bir insancıllık? Bütün bir hayatı kuşatan şerit bomboş!

Hastalanınca "get well soon" demeyi bari akıl edebilmiş! İngilizcede bu durumda kaç türlü dilek ve temennide bulunulur? Bırakalım kaçını, türlüsünü, çeşidini ! Bu durumda, "I am sorry!" demeniz gerekiyor. Ne demek bu? Özür dilemekse eğer, bunun elle tutulur bir mantığı yok! Ötekinin yakınından niçin özür dilemem gerekiyor?Adamın canını ben mi aldım? Kim verdiyse o aldı! Yok eğer "üzgünüm!" demekse, bu bir dilek ve temenni değildir ki! Cenaze karşısında insan zaten mütebessim olamaz. Ayrıca bir de üzgün olduğumu söylememe gerek var mı? Hem söylesem bile karşı taraf bana ne diyecek? "Aaa! Üzgünsünüz demek! Biz de üzgünüz!" mü diyecek? Gerek yok ki buna! Cenaze yakınlarına, "Üzgün müsnüz?" diye sormaktan ne farkı var bu sözün?

Tükçede özür dileme ve helalleşme işi insanlar yaşarken halledilir, öldükten sonra değil! Öldükten sonra arkada kalanlara düşen hayır dua etmektir.

İngilizcenin zengin bir dil olduğunu kabul ediyorum Dünya dili olduğunu da itirazım yok. Ama "insancıllık" başka birşey! Onu en derin ve en içten haliyle ancak Türkçede bulmak mümkün! O ne incelik! O ne salınış! O ne endam!

Kurban olduğum Mevlam, Sen nelere Kadir'sin!

AHMET FARUK