Kitap Okurken Dikkat Etmemiz Gereken Hususlar Nelerdir?
Her okuduğunu anlayamayacak seviyede olan kimselerin, öncelikle anlayabilecekleri bir kitaptan veya herhangi bir kitab?n rahat anlaş?labilen bölümlerinden başlamas? isabetli olur.Bu şekilde bir ilk okumayla kitab?n usulü, üslûbu ve takdim şekline de vukufiyet kazanan okuyucu, daha sonra kitab? iyi anlayabilmek için baştan başlayarak bir kere daha okumas? yararl? olur. Bu tür okumayla kişi okuduğunu bilir ve okuduğu malzemeyi rahatl?kla kullanabilir. Evet insan, bu şekilde bir okuma ile malzemeyi haf?zas?na iyice yerleştirmiş olur ve yerine göre onlar? değerlendirebilir.
Bazen çok kitap okuyan biri, okuduğu kitaplar?n fark?nda olmayabilir. Her kitap bir yönüyle onun kafas?na dağ?n?k bir şeyler b?rak?r, gider. Bu bilgiler zihinde sistemli bir istife tabi tutulmasa da insan fark?na varmadan, herhangi bir zamanda baz? meseleleri değerlendirirken, değişik mülahazalar?n?n irade d?ş? olarak onun haf?zas?na uğrayan, dimağ?nda kalan o düşüncelerle beslendiği olur. Evet! Çok okuyan kişinin beyninde gizli bir teyp varm?ş gibi hiç fark?na varmadan pek çok şey kaydolmaktad?r. Bu gizli disk ve diskteki malzemenin kullan?labilir hale gelmesi meselesi çok okumakla doğrudan alakal?d?r.
Eskiler bir kitaba başlarken, üç şeyi bilmenin vâcip, dört şeyi bilmenin de câiz olduğunu söylerlerdi. Vâcib olan şeyler: a) Besmele (Bismillahirrahmanirrahim demek). b) Hamdele (Elhamdülillah demek) ve c) Salvele (sallallâhu aleyhi ve sellem gibi Peygamberimiz'e salât ü selam okumak).
Câiz olan şeyler olarak da şunlar? söylerlerdi: a) ?sm-i kitap; burada isim ile müsemmâ aras?nda münâsebet var m?? Yani kitab?n ismi, muhteviyat?n? aksettiriyor mu? gibi konular üzerinde dururlard?. b) Fenn-i kitap; kitap hangi daldan ve konudan bahsediyor? Veya ilim dal?n?n hangi yan?ndan bahsediyor? c) Ta'dad-? fusul; kitapta meselelere kaç fas?lda yaklaş?lm?ş? d) Tebyîn-i garaz: Bu kitab? yazmaktan maksat yani kitab?n te'lifindeki gaye nedir?
Zannediyorum bu düşünceyi bugün de değerlendirmek mümkündür. Tabii kitab?n muhtevas?nda sistem söz konusu ise. Bu itibarla kitab? yukar?da ifade edilen dört bir yan?yla kavramak ve o mülahazalar çerçevesinde anlamak, kitab? gerçekten okumak demektir. Yani isimle müsemma aras?ndaki münasebeti kavrama, ilgili olduğu fenne dair o kitab?n yaz?lmas?ndaki espriyi anlama, sonra fas?l, mukaddime ve bölümlerinde eksik, gedik veya fazlal?k olup olmad?ğ?n?, nerelerde teferruata girildiğini öğrenme, kitap okumada esas olan unsurlard?r. ?fade ettiğimiz bu hususu Nur risalelerini okuyan baz? ilk Nur talebelerinin gerçekleştirdiği söylenebilir.
En ideal kitap okuma vakti
Eskiden temkinli oturarak kitap okumak tavsiye edilirdi. Ben de baz? kitaplar? okurken öyle yapm?ş?md?r. Fakat daha sonralar? bende yatarak okuma âdeti hâs?l oldu. Dört-beş saat üst üste kitap okuyacaksam, yatmak suretiyle okuma bana daha kolay geldi. Masada kitap okuman?n bir müddet sonra beni s?kt?ğ?n? gördüm. Ama masa baş?nda okuyamad?ğ?m kitaplarda önemli yerlerin alt?n? çizerken çizgilerde kaymalar olduğunu da söylemeliyim. Hatta çizgilerin, bazen sat?r?n içine, bazen de d?ş?na ç?kt?ğ? da oluyordu. Bir dönemde, sadece kitab?n önemli yerlerini çizmekle yetinmeyip, onun kenarlar?na, "Bu mütalaa başka yerdeki şu zat?n dediği ile uyum içinde veya şurada mant?kî bir boşluk var. Burada bir tenakuz söz konusu, şurada hissî bir boşluk var, burada demagoji yap?lm?ş." şeklinde kendi mütalaalar?m? da not ediyordum.
Bir de kitap okuma vakti çok önemlidir. ?nsan dinç iken kitap okumal?. Sabah kalkt?ğ? zaman veya kaylûleden sonra kitap okuman?n istifadeli olduğunu gördüm.
Gece vakti kitap okuman?n da faydal? olduğunu söyleyenler vard?r. Bunda da bir hakikat pay? olduğunu düşünüyorum. Fakat benim genel kanaatim şu ki: ?nsan gece vakti biraz dinlenmeli, biraz da gecesini evrâd u ezkârla ihyâ etmeye çal?şmal?d?r. Nitekim Kur'ân-? Kerim'de bu husus şöyle ifade edilir: "Muhakkak ki geceleyin kalk?p ibâdet etmek daha tesirlidir ve Kur'ân'? okuyuş ad?na da daha düzgün, daha sağlam bir tilavet sağlar." (Müzzemmil Suresi,73/6) Geceler, insan?n ne dediğini ve ne anlad?ğ?n? en iyi şekilde ifade edebileceği bir zaman dilimidir. Bu zaman diliminde insanoğlu, Rabb'isiyle münasebete geçmeli ve O'nu duymaya çal?şmal?d?r. Bu aç?dan, gecenin içinde insan?n mutlaka Rabb'isine ay?racağ? bir zaman? olmal?d?r.
?yi yazmak için çok okumak gerekir
Türkiye'de az say?da da olsa çok ciddi kitap okuyan kimselerin bulunduğu da bir gerçek. Esasen okumak bir yönüyle bir kültür ve tiryakilik meselesidir. Meselâ, çantada sürekli kitap taş?ma, durakta beklerken okuma, arabaya binerken okuma, hatta arabay? kullanan kişinin bile eğer onda da bir merak varsa baz? şeyleri bantlara okutturup seyahat esnas?nda banttan dinleme hep okuma kültürü ile alakal?d?r. Şu da unutulmamal?d?r ki, bizim insan?m?z büyük çoğunluğu itibar?yla okuma fakiri ve düşünce özürlüdür.
Yazar olmay? düşünen bir insan?n mutlaka çok yazmas? gerekmektedir. ?stidad? olan da olmayan da elinden geldiğince bir şeyler yazmal?d?r. Zira istidat varsa, ancak yazmak suretiyle ortaya ç?kar. ?nsan yazmay?nca istidad?n?n da var olup olmad?ğ? belli olmayabilir. Hatta kanaat-? âcizânemce, insan her alanda bir şeyler yazmal? ve tashihe de aç?k olmal?d?r. Bence bu işe gönül verenler roman, tiyatro veya küçük oyunlar türünden eserler yazmay? bile denemelidirler. ?leride o işi devam ettirmeseler de mutlaka yazmal?d?rlar.
?yi yazman?n ya da yazabilmenin yolu değişik şeyler okumaktan geçer. Okunan eserler, bazen birbirine yak?n, bazen de birbirine z?t şeyleri çağr?şt?r?r: Sheaksper okuma insana, Jonben'i çağr?şt?r?r; Nedim'i okumak da Baki'yi hat?ra getirebilir. Önemli olan eli al?ş?ncaya kadar yazmakt?r. Daha sonra yaz?lan şeyleri y?rt?p atmakta bir zarar yoktur. Ömer Nasuhi Hoca'n?n birkaç roman yazd?ğ? ve sonra y?rt?p att?ğ? söylenir.
bir kitab?n, ondan baz? şeyler ç?kar?p yazabileceğimiz mülahazas?yla okunmas? çok iyi olur. O kitab?n içinde önemli noktalar?, önemli yerleri çizmek veya derkenar yapmak yahut bir hâşiye koyarak belirtmek ve sonra bir kere daha gözden geçirmek çok faydal?d?r. Anlaş?lmas? zor ve ciddi olan ağ?r eserleri ise üç veya beş defa okumak az say?l?r. Ben bunu bir ifrat olarak görmüyorum. ?nsan bir eseri her okuyuşunda akl?na geleni derkenar etmelidir. Eğer gerekiyorsa veya isterse o istikamette bir şeyler de karalayabilir.
Yazman?n önemli yanlar?ndan bir diğeri de, eseri yazd?ktan sonra ifadesinden, üslûbundan o türlü düşünceleri takdim keyfiyetinden al?n da muhteva zenginliğine kadar, kemal-i dikkatle bir fikrî eseri okuyor gibi birkaç defa okumakt?r. ?nsan, t?pk? bir şiiri tashih ediyor ve onu gerçek yörüngesine oturtuyor, şiiriyetiyle onu buluşturuyor gibi beş on defa onu tenkitçi gözüyle okumal?d?r. ?nsanoğlu hatalarla mâlul olduğundan ve söylediği sözlerin pek çoğunun uzun zaman hacâletini yaşad?ğ?ndan, bu hatalar?n en asgarî seviyeye indirilmesi herhalde çok önemli olsa gerek.
ÖZETLE
1- Her okuduğunu anlayamayacak seviyede olan kimselerin, öncelikle anlayabilecekleri bir kitaptan veya herhangi bir kitab?n rahat anlaş?labilen bölümlerinden başlamas? isabetli olur.
2- ?stifadenin azami seviyede olmas? için kitap okuman?n vakti de çok önemlidir. ?nsan dinç iken kitap okumal?. Sabah kalkt?ğ? zaman veya kaylûleden sonra kitap okuman?n istifadeli olduğunu gördüm. 3- Okumak bir kültür ve tiryakilik meselesidir. Çantada sürekli kitap taş?ma, durakta beklerken, araç içindeyken kitap okuma, okuma kültürü ile alakal?d?r. Maalesef insan?m?z?n çoğu okuma fakiridir.
