Konu: Cevşen Nedir?

Cevşen nasıl bir duadır?Faziletleri nelrdir,kaynaklar da nasıl bahsedilir,sıhhati nedir?

Türkiye’de ilk başta sınırlı bir çevrenin başucu dua kitaplarından olan ‘Cevşen’in nasıl kısa süre içinde toplumun hemen her kesiminden insanın haberdar olduğu bir metin haline geldiğini, hatta yurt içinde ve dışında Hıristiyanlar’ın dikkatini çekmeye başladığını araştırırken, bir dostun nazik ziyaretini Cevşen hediye ederek hatıralarıma yerleştirmesi şaşırtıcı bir tevafuk oldu.

Ülkemizde insanların artık daha sık okuduğu, boynuna taktığı, arabalarına, işyerlerine astığı Cevşen, Vatikan’da bir araştırmaya konu edilirken, Amerika’da bir rahibenin hazırladığı doktora çalışmasında da ele alınıyor. Cevşen’in cazibesi araştırmalara konu olmakla kalmıyor, Vatikan’ın İstanbul’daki temsilcisi Marovitch gibi Hıristiyan ruhaniler tarafından dua olarak okunuyor, üzerlerinde taşınıyor ve cemaatlerine tavsiye ediliyor. Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî hazretlerinin birçok zikir ve duayı derlediği

Mecmûatü’l—Ahzâb adlı eserinde naklettiği ve daha sonra Bediüzzaman Said Nursi’nin talebelerine okumalarını tavsiye etmesiyle Türkiye’de yaygınlaşan Cevşen, önceleri daha çok Şiilerce bilinen bir dualar bütünüydü. Risâle—i Nûr talebeleri tarafından müstakil olarak birçok defa basılan ve Türkçe’ye de tercümeleri yapılan Cevşen’in Musâ el—Kâzım, Ca’fer es—Sâdık, Muhammed el—Bâkır, Zeynelâbidîn, Hz. Hüseyin ve Hz. Ali tarîkıyle Hz. Peygamber’e isnâd edildiği, yani genellikle Şiâ’nın sahip çıktığı şahsiyetler yoluyla intikali, Sünnî dünyanın Cevşen’e sıhhati açısından ihtiyatlı yaklaşmasında etkili olmuş. Ancak hadis uzmanları bu konuda yaptıkları araştırmalarla Cevşen’in Kur’an’a zıt olmadığı gibi, Kur’an’dan bölümler ihtiva etmesi hasebiyle önemli bir dua olduğunu ortaya koydular. Sakarya Üniversitesi Tefsir Ana Bilim Dalında görevli Prof. Dr. Davut Aydüz’ün Cevşen üzerine yaptığı araştırma ve makaleleri Cevşen hakkındaki muhtelif görüşleri ve bunlara ait karşı cevapları içeriyor.

Boyuna asılan türleri de popüler

Bediüzzaman vesilesiyle Türkiye’deki Müslümanların dünyasına giren Cevşen her ne kadar genelde onun adıyla anılsa da son yıllarda gördüğü talep artık her kesimden insanın ilgi alanına girdiğini gösteriyor. İlk kez 1992 yılında Sözler Yayınevi tarafından küçültülmüş ebatları deri kılıf, cam tüp ve gümüş içinde boyuna asılmak üzere hazırlanan Cevşen, bu tarihe kadar okunmak üzere ceplerde, çantalarda bulundurulan bir dua kitabıydı. Yeni kullanım şekli ise Arap harfleriyle okumayı bilmese de faziletlerinden yararlanmak isteyenlerin, ‘içinde yazılı olanların hürmetine korunma’ isteğine hizmet ediyor.

Küçük büyük, genç yaşlı demeden toplumun her kesiminden birçok insanın, hatta birçok sanatçının boynunda görmeye başladığımız Cevşen—i Kebir, derlenmiş önemli dualardan oluşuyor. Cevşen’in boyuna asılan türü cami avluları ve kitap fuarlarında en çok satılan ürünlerin başında. Sözler Yayınevi’nden sonra Cevşen’e gösterilen talebin fazlalığını fark eden bir çok yayınevi aynı pastadan pay almayı denedi. Ancak eksik ya da fazla küçültülmüş haliyle anlamını yitirmiş olabileceği ihtimali halkın Cevşen alırken artık daha titiz davranmasına neden oluyor. Bu yüzden de hassasiyetine güvenilen yayınevlerinin Cevşen’leri tercih ediliyor. Ancak Cevşen’in satıldığı her yerde Türkçe tercümesini de bulmak mümkün olduğu gibi dua olması hasebiyle, olması gerekenin okumak olduğu din adamları tarafından altı çizilen bir mesele. Bir muska gibi boyunda taşımak halkın Cevşen’e rağbetini ticari bir meta haline getiriyor. Çünkü İslam anlayışı Cevşen’in muskalaşmasına müsaade etmiyor.

Bilinen şekliyle; Asr—ı Saâdet’te cereyan eden savaşların birinde (bir rivâyette Uhud’da) muharebenin kızıştığı ve üzerindeki zırhın kendisini fazlasıyla sıktığı bir sırada Hz. Peygamber ellerini açarak Allah’a duâ etmiş, bunun üzerine Cebrâil gelmiş ve “Ey Muhammed! Rabbin sana selâm ediyor ve üzerindeki zırhı çıkarıp bu duâyı okumanı istiyor. Bu duâ hem sana hem de ümmetine zırhtan daha sağlam bir emniyet sağlayacak” demiş. Olayla ilgili Şiî kaynakları, Cebrâil’in Hz. Peygamber’e söz konusu duânın önemi ve fazîletiyle ilgili geniş bilgi verdiğini de kaydeder.

Hıristiyanlar da merak ediyor

Cevşen’in Türkiye dışında en popüler olduğu ülke İran. Ancak Müslümanların Cevşen’e verdiği önem Batılı din adamlarının da ilgisini çekmiş görünüyor. Hartfort üniversitesinde “İbadetin Özü ve Ahlaki Vizyonu” konulu doktora tezi dahilinde dua konusunu analiz eden Rahibe Dr. Lucinda Allen Mosher Müslümanlar ve Hıristiyanlar arasındaki etik ve temel ortak noktalar yoluyla diyalog konusunu araştırırken Müslümanların duaları çerçevesinde karşısına çıkan Cevşen’i ayrıntılı bir biçimde inceliyor. Mosher’le yaptığımız görüşmede Cevşen’in bir Hıristiyan din adamı tarafından nasıl algılandığını anlamaya çalıştık.

Cevşen’i dua, namaz ve ayin dışında insanların Allah ile buluştuğu doğaçlama ya da önemli ruhani liderlerin yaptığı gibi belki bir kısmı kutsal kitaplardan alınmış metinler olarak değerlendiren Mosher, Cevşen’in Müslümanın hayatındaki yerini bu noktada tespit ediyor.

Ona göre Müslüman terminolojisinde Cevşen dua, zikir ya da hizip olarak geçer. Fakat nasıl adlandırılırsa adlandırılsın özgünlüğü konusunda ihtilaf yok. Şiirsel kıtalardan oluşan bir yapısı var. Düzenli bir gruplandırma halinde olması şiirsellik; onar hizipte birbirine benzer ara cümlelerin geçmesi de nakarat katıyor.