SORU: Mesnevi-i Nuriye de geçen "Nasılki amellerin hayatı niyet iledir. Onun gibi, niyet bir cihetle fıtrî ahvalin ölümüdür. Meselâ: Tevazua niyet onu ifsad eder, tekebbüre niyet onu izale eder, feraha niyet onu uçurur, gam ve kedere niyet onu tahfif eder. Ve hâkeza kıyas et. " kısmını tam anlayamadım..Aslında sorularla risale-i nur a da sordum ama tatmin olmadım aldığım cevapla.Bunu anlatabilir misiniz?
CEVAP: Bir kac bisey derim ama onu zaten sen de anlamissindir.
Benim anladigim:
Niyet fitri ahvalin olumudur diyor. Ufak bir mukaddeme olarak fitri ahval kavramini kurcalayalim istersen..
İrade mevzuunda bir yerlerde bununla alakali biseyler yazmistim ama tam nerde hatirlamiyorum, bu yuzden tekrar yazacagim. Insanlarda fitrat debilen bir program vardir. Yani bir robot dusun, programlanmis. Robot, iradesi olmadigi icin kendindeki programi uygulamak zorundadir... Insan da programlanmistir. ve bunun %99'u insanin iradesi disinda calisir. midendeki enzimlerin salgilanmasindan tut, noronlarindaki sinyal aktarimina kadar belli bir programla calisirlar ve (hadsiz sukurler olsun ki) bunlar insanin iradesine verilmemistir. Ama insanda programlanmis bazi seyler vardir ki bunlara irade ile karsi koyabildigin gibi bunlarin bir kismi dinamik bir yapidadir, zamanla bu program degisebilir. Ama cok az bir kismi... Hatta ennegram teorisi de bu postula uzerine kurulmustur. Bir misal vererek daha iyi anlasilacagi kanaatindeyim. mesela teheccud namazina uyandin ama daha kalkmadin. Eger programini upgrade etmediysen kalkmak sana cok zor gelecektir. Cunku fitri halin yani programin, uykunun en agir oldugu o saatlerde sana uyu diyecektir. Iraden yoksa uyumaya devam edeceksin.
Mesela bir tas ve yercekimi ikilisini dusun. serbest biraktigin zaman dusmeye programlanmistir. Tasin iradesi olsaydi bazen dusmeyi istemiyorum diyebilirdi belki.. (dikkat: bu dusmemesine yeterli bir sebep degildir. Cenab-i Hakk iradesinin hurmetine kudreti ile tecelli edip dusurmezse ancak dusmez)
Simdi gelelim mevzuya; niyet dahi iradidir. Sendeki fitri hali bu niyet ile bozabilirsin. Eger sen mutevazi degilsen, yani henuz sendeki degisken programini degistirmemissen senin fitri ahvalin kendini begenmek ve enaniyet yapmaktir. Sen tevazuya niyet etmek zorunda kalirsin. Diger turlu zaten programin senin mutevazi davranmani saglayacaktir. Programin mutevazi olmussa artik sen tekebbur yapmak icin niyet etmek zorunda kalirsin.
"Niyet BIR cihetle fıtrî ahvalin ölümüdür" deniliyor. diger cihetleri ile acmaya kalksak baya uzun olur..
Bu konuda aslinda farkli yaklasimlar da sergilenebilir. Ama eserlere kulli bir nazarla baktigimiz zaman "niyet" kavraminin gunluk kullanilandan farkli manalari ihtiva ettigini goruruz. Ne demis Ustad Hz.leri: 40 senelik hayatimda 30 senelik tahsilimde 4 kelime ogrendim : nazar NIYET mana-yi harfi mana-yi ismi...
U.ESER