açıklamaTenkidin sâiki, ya nefretin teşeffisidir, veya şefkatin tatminidir. (Dostun veya düşmanın ayıbını görmek gibi.)Sıhhat ve fesada muhtemel bir şeyde kabule temayül ve tercih şefkatten; redde temayül ve tercih-vesvese olmazsa-nefretten geldiğine ayardır.” Rıza gözü, ayıplara karşı kördür. Kem göz ise kusurları araştırır." (Dîvânü'ş-Şâfiî, s.91.) ”Sâik-i tenkit, aşk-ı hak ve arzu-yu tenzih-i hakikat olmalı. Selef-i Salihînin tenkitleri gibi…(Eski Said Eserleri, Tuluât–2009, s:581)
Burada öncelikle tenkidin sâikinin yani eleştiriye yönelten ve götüren duygunun ya nefretin rahatlaması ve öç alması veya şefkat duygusunun tatmin edilmesi olduğu belirtiliyor. Öyleyse menfî tenkidin öncelikli sâikinin altında insan nefsinin nefret duygusunun tatmin edilmesi olduğunu anlıyoruz. Müsbet tenkidin sâikinin altında ise insanın şefkat duygusunun ve acıma hissinin tatmininin yattığını görüyoruz. “Evet, mü'min, kardeşini sever ve sevmeli. Fakat fenalığı ...için yalnız acır. Tahakkümle değil, belki lütufla ıslahına çalışır.” hakikati de müsbet tenkidin sâikinin şefkatin tatmini olduğuna güzel bir misaldir.
Çünkü şefkat duygusu nur-u îmânla bir mü’minin diğer mü’mine faydalı ve yararlı işlerde yardımcı olmayı ve o mü’min için sıhhatli işleri onun lehinde istemeyi gerektirirken, o mü’minin fesadına vesile olan bir fiilî de şefkati gereği istemediğini anlıyoruz. Bu durumun tam tersine işleyen bir halin de nefis ve nefretten geldiğini görülüyor
Öyleyse mü’min mü’minin iyiliğini isteyecek ve iyiliği için ona dua edecek, onun hataları için ise şefkat edecek ve o hata ve kötülükten kurtulması için uyarısını ve yardımını Allah için yapacaktır. Çünkü “Allah için sevmek, Allah için buğz etmek."( Buharî, Îmân: 1).“ Peygamberimiz (asm)’in emridir. Ayrıca “Rıza gözü, ayıplara karşı kördür. Kem göz ise kusurları araştırır.” sırrınca bir mü’minden Allah için razı isek onun ayıplarını aramak ve yaymak değil ıslâhına çalışmak ve yardımcı olmak imânımızın gereği olan şefkatin yansıması olmalıdır. Eğer mü’min kardeşimize nefis ve insafsız nazarımızın hatırı için nefret duygusu ile bakar ve hareket edersek o zaman gizli kusurlarını da açığa çıkarmaya çalışırız, zarar ederiz ve zarar veririz.
Abdülbaki çimiç ağabey facebook